Czy cudzoziemiec może pracować w nadgodzinach?

Wojna w Ukrainie spowodowała, że jeszcze więcej cudzoziemców przybywa do Polski i chce podjąć zatrudnienie w naszym kraju. Co prawda przepisy pozwalają na zatrudnienie obywateli Ukrainy na podstawie jedynie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Jednak wśród pracodawców pojawiła się duża wątpliwość, czy cudzoziemiec zatrudniony w Polsce, może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych oraz czy pracodawca musi spełniać jakieś dodatkowe obowiązki lub uzyskać specjalne dokumenty, aby powierzyć cudzoziemcowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Cały problem wziął się z niejednolitej interpretacji przepisów przez różne organy państwowe, zdarzało się też, że pracodawca, który zlecił pracownikowi cudzoziemcowi pracę w nadgodzinach, zostawał ukarany za wykroczenie z powodu przekroczenia liczby godzin lub wymiaru pracy wskazanej w oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi lub zezwoleniu na pracę.

Jak powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi jest uregulowane w przepisach?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dotyczącymi zatrudnienia cudzoziemców, zezwolenie na pracę jak również oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi musi określać m.in. wymiar czasu pracy albo liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu (art. 88f ust. 1, art. 88z ust. 1 pkt 3 ppkt g ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z poźn. zm.).  Ani wyżej wskazana ustawa, ani ustawa o cudzoziemcach nie reguluje zasad wykonywania pracy ani zlecenia przez cudzoziemca – w zakresie danego stosunku prawnego nawiązanego z cudzoziemcem, zastosowanie znajdą więc przepisy kodeksu pracy – w przypadku zawarcia z cudzoziemcem umowy o pracę, albo kodeksu cywilnego i niektóre przepisy prawa pracy – w przypadku zawarcia umowy zlecenia.

Zgodnie z kodeksem pracy, umowa o pracę musi wskazywać m.in. wymiar czasu pracy. Umowa o pracę nie reguluje w swojej treści powierzania pracownikom pracy w tzw. nadgodzinach – tu zastosowanie mają odpowiednie przepisy KP, chyba że pracodawca zamierza uregulować kwestię nadgodzin w sposób bardziej korzystny dla pracownika.

Dokonując wykładni przepisów art. 88f ust. 1, art. 88z ust. 1 pkt 3 ppkt g ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz kodeksu pracy, należy wskazać, że świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych, nie jest uregulowane odrębnie dla pracowników – cudzoziemców. Tak samo jak w umowach o pracę zawieranych z obywatelami polskimi, pracodawca wskazuje wymiar czasu pracy, do którego nie wlicza się nadgodzin. Nadgodziny nie są zatem wliczane do podstawowego czasu pracy określonego w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Nie ma zatem przeszkód, aby pracownicy – cudzoziemcy pracowali w godzinach nadliczbowych – pod warunkiem, że zachowane zostaną wszystkie wymogi prawa pracy związane z wykonywaniem przez pracownika pracy w godzinach nadliczbowych. Pracodawca nie musi też spełniać żadnych dodatkowych przesłanek ani wykonywać dodatkowych obowiązków specjalnie dla pracowników – cudzoziemców.

Czy można nakładać kary za godziny nadliczbowe cudzoziemców?

W naszej ocenie, wyciąganie konsekwencji wobec pracodawców, którzy powierzają cudzoziemcom pracę w godzinach nadliczbowych i traktowanie tego jako naruszenie warunków zezwolenia lub oświadczenia, jest nieprawidłowe i stanowi naruszenie prawa przez te organy, o ile oczywiście świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych jest zgodne z prawem pracy. Stanowisko takie zajęła również Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marlena Maląg w odpowiedzi na interpelację poselską nr 31230 poseł Marzeny Okła-Drewnowicz sygn. DRP-XI.058.3.2022.MEP.

Jeżeli pracodawca znajdzie się w takiej sytuacji, powinien walczyć o swoje racje i wdać się w spór z organem.

Inaczej sytuacja może wyglądać w przypadku zawarcia z cudzoziemcem umowy zlecenie. Jeżeli w umowie zlecenia strony określiły ilość godzin, to ich przekroczenie lub niedopełnienie może stanowić naruszenie warunków określonych w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Umowy zlecenia charakteryzują się innym reżimem prawnym, w którym nie przewidziano instytucji nadgodzin, jak w prawie pracy. Powinny być zatem realizowane przez obie strony zgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu lub oświadczeniu.